“Tecvîd”, sözlükte bir şeyi iyi, güzel ve sağlam yapmak demektir. Kıraat ilminde tecvîd, her harfi mahrecinden hakkını vererek okumaktır.(1) Tecvid kelimesi Arap dilindeki c.v.d kökünden türemiştir. Bu kökün temel anlamı yumuşak ve müsamahalı davranmak, çok vermektir. C.V.D kökü cevvede - yücevvidü - tecvîd şeklinde tef‘’îl babına aktarıldığında güzel olmak, güzel yapmak, güzelleştirmek, süslemek, sözü en güzel şekilde söylemek gibi anlamlara gelir.

 

Kur’ân-ı Kerîm’de tecvid kelimesi bulunmamakla birlikte “Kur’an’ı yavaş yavaş, tane tane, düşünerek okuma” anlamında “tertîl” geçmektedir (el-Furkan 25/32; el-Müzzemmil 73/4). Kur’an’da ayrıca “kıraat” (el-A‘râf7/ 204; en-Nahl 16/98; el-İsrâ 17/106; el-Kıyâme 75/18; el-İnşikak 84/21) ve “tilâvet” (el-Bakara 2/252; en-Neml 27/92; Fâtır 35/29; el-Beyyine 98/2) kelimeleri yer almaktadır. Hadislerde de Kur’an’ın okunmasıyla ilgili tertîl, tahsîn, tezyîn, kıraat, tilâvet” vb. kelimeler geçmektedir.(2)

 

İbnül Cezeri, tecvidi ''harflere lâzımî ve ârızî sıfatlarının hakkını vermek ve her harfi aslına götürmektir'' diye tanımlar. Birgivî de tecvidi  tanımlarken harflerin mahreç ve sıfatlarını hakkıyla telaffuz etme melekesinden söz etmiştir. 

 

Tecvidin müstakil bir ilim halinde ortaya çıkışı, III. (IX.) yüzyılın ikinci yarısı ile IV. (X.) yüzyılın ilk yarısında yaşayan âlimlerin yazdığı eserlerle gerçekleşmiştir. Bu alandaki eserlerin geç yazılmış olması tecvidilminin teşekkülünün de geç dönemlere rastladığını göstermez. Çünkü Kur’an tecvid kurallarıyla birlikte öğretile gelmiş, kıraat tedrîsininde ilk basamağını teşkil etmiştir.(3)

 

Tecvid ilmine dair ilk eser olarak Mûsâb. Ubeydullah el-Hâkanî’nin (ö. 325/937) el-Kasîdetü’r-râiyye (el-Kasîdetü’l-Hâkâniyye) adlı eseri kabul edilir. Tecvid ilmiyle ilgili diğer çalışmalardan bazıları şunlardır:

 

  • Abdurrahman Karabaşî: Karabaş Tecvîdi
  • Birgivî: ed-Dürrü’l-yetîm
  • Muhammed Mekkî Nasrel-Cüreysî: Nihâyetü’l-kavli’l-müfîdfî ilmi’t-tecvîd
  • Mehmed Zihni Efendi: el-Kavlü’s-sedîd fî ilmi’t-tecvîd’i
  • Abdurrahman Çetin: Kur’ân Okuma Esasları Tecvîdi
  • Rubab Master: Qur’an Learning the Easy Way

 


(1) Diyanet İşleri Başkanlığı, Tecvid, <https://kuran.diyanet.gov.tr/kuran-sozlugu/detay/51-tecvid>, (04.02.2019)

 

(2) (3) Prof. Dr. Adullah Emin ve Doç. Dr. Kerim Buladı hocaların hazırladıkları Kur’an Okuma ve Tecvid I adlı ders kitabından yararlanılmıştır.